Nationaal Ambtenarencongres 2024:

“Het is eenzaam
als je je onveilig voelt”

Caroline Koetsenruijter trapte het congres af met haar persoonlijke verhaal over onveiligheid op de werkvloer. Ze zette de deelnemers aan het denken, deelde haar inzichten over sociale veiligheid en sloot af met tips om sociale veiligheid samen te verbeteren.

Caroline was ooit zelf ambtenaar en kreeg te maken met ongewenst gedrag op de werkvloer. Inmiddels is zij auteur van de boeken ‘Giftig gedoe op de werkplek’, ‘Jij moet je bek houden!’ en ‘Het Agressieparadijs’. Daarnaast is ze spreker, onderzoeker en geeft advies op het gebied van ongewenst gedrag en sociale veiligheid. Haar missie is duidelijk: Een veilige werkplek voor alle 10 miljoen werkenden in Nederland.

Nederland twijfelachtig kampioen

“In Nederland hebben we lang in een ontkenningsfase gezeten. Uitspraken als ‘Dit soort gedrag gebeurt hier niet, dat zijn Amerikaanse praktijken’ hebben we veel gehoord. Inmiddels blijkt uit genoeg rapporten dat ook in Nederland sprake kan zijn van een onveilige werkcultuur.” Caroline doet daar nog een schepje bovenop: “Uit onderzoek van TNO in samenwerking met het CBS blijkt dat er jaarlijks zo’n 2 miljoen incidenten zijn met ongewenst gedrag. En volgens een onderdeel van de Europese Commissie is Nederland al sinds 2015 de twijfelachtige Europees kampioen ongewenst gedrag op het werk”.

Riscofactoren voor ongewenst gedrag

Ongewenst gedrag kan vanuit interne of externe prikkels komen. Een leidinggevende of collega die zich ongepast gedraagt of een burger die je stalkt of uitscheld. Volgens Caroline is intern en extern ongewenst gedrag enorm met elkaar verbonden: “Er is verhuftering in de maatschappij gaande, juist ook gericht op de overheid en op ambtenaren. Uit onderzoek blijkt dat deze externe factoren invloed hebben op hoe mensen intern met elkaar omgaan.” Naast deze risicofactor noemt Caroline nog andere risicofactoren “Een hiërarchische cultuur met een concentratie van macht of als er weinig diversiteit binnen een organisatie is en er komt een nieuw persoon die net een tikje anders is. Het zijn kleine dingen, die wel heel erg vervelende gevolgen kunnen hebben.”

Het creëren van een veilige cultuur

Ingaand op het creëren van een veilige cultuur benoemt Caroline de ‘veiligheidscultuurladder’. Dit model met vijf treden beschrijft hoe bedrijven verschillend omgaan met sociale veiligheid binnen een organisatie. De vijf treden zijn als volgt:

Ontkenning:

“Bij ons speelt dit niet, waar maak je je druk over.”

Stressreacties:

“Wanneer het onderwerp sociale veiligheid wordt aangestipt of er gebeurt iets wat als onveilig wordt beschouwd dan ontstaan er stressreacties, en bij paniekvoetbal kunnen er vervelende dingen gebeuren.”

Bureaucratisch:

“Er liggen een hoop protocollen en er is misschien wel een meldpunt maar niemand weet precies wat de protocollen zijn en wie er verantwoordelijk is.”

Responsiviteit:

“Er is bewustzijn over het onderwerpen en er wordt ook actief gehandeld om de sociale veiligheid te verhogen.”

Safety by design:

“Binnen de organisaties wordt er geleerd van fouten en wordt goed gedrag en de mensen die hun nek uitsteken voor een veilige werkcultuur beloond, dit zijn vooruitstrevende situaties.”

 

“In de ideale situatie is er binnen elk bedrijf sprake van safety by design. Dan ontstaat er voor alle werkenden een veilige én fijne cultuur om in te werken”, aldus Caroline.

8 tips voor een sociaal veilige organisatie

Het creëren van awareness is de eerste stap om ongewenst gedrag tegen te gaan. Vervolgens moeten er ook stappen gezet worden om daadwerkelijk ongewenst gedrag tegen te gaan. Caroline geeft de bezoekers van het congres verschillende tips om op een laagdrempelige manier ongewenst gedrag tegen te gaan. Van het stellen van de juiste doelen (én ook echt met deze doelen aan de slag gaan) tot het speciaal opleiden van medewerkers.

Lees alle tips die zij geeft in het artikel:
8 tips voor een sociaal veilige organisatie

Caroline sluit haar presentatie af met een quote van Amanda Gorman uit 2021:

“Want er is altijd licht, als we de moed hebben het te zien, als we de moed hebben het te zijn.”

– Amanda Gorman (2021)

Er waren nog veel meer leuke sessies, selecteer hier een andere pagina: